Żydowskie (auto)biografie będą tematem rozpoczynającego się dzisiaj kolejnego semestru Żydowskiego Uniwersytetu Otwartego. Wykład inauguracyjny wygłosiła dr hab. Joanna Lisek.
Cały semestr – podobnie jak poprzedni – odbywa się w formie zdalnej. – Zawsze inaugurujemy ŻUO w siedzibie CKJ przy ul. Andersa. Teraz jest inaczej, ale mam nadzieję, że kolejne semestry odbywa się będą już stacjonarnie. Widzimy Państwa zainteresowanie i będziemy myśleli o aktywnościach wirtualnych, by osoby spoza Warszawy mogły w nich uczestniczyć uczestniczyć – zapewniała słuchaczy Hanna Pałuba, wicedyrektor Teatru Żydowskiego.
W CKJ, poza wykładami ŻUO, odbywają się spotkania otwarte, kursy językowe, zajęcia UTW. Zapraszamy też wszystkich do Teatru Żydowskiego, który dzisiaj wznowił próby i będzie mógł grać i zapraszać widzów na kolejne spektakle.
Joanna Lisek to wykładowczyni, prezeska PTSJ, laureatka Nagrody Jana Karskiego i Poli Nireńskiej, autorka i redaktorka książek.
– Jeśli chodzi o poznawanie kultury mniejszości, to szczególnie literatura autobiograficzna może być formą otwarcia na inność, słuchania podmiotowego głosu kultury mniejszościowej – mówiła podczas wykładu inauguracyjnego ŻUO. – Przewagą tej literatury jest to, że dopuszcza subiektywny głos, spojrzenie od wewnątrz, ale mamy też ogólniejszy kontekst historyczno-społeczny. I tu pojawia się wiele punktów wspólnych dla kultury polskiej i żydowskiej.
Zdaniem wykładowczyni, podczas lektury autobiografii pojawia się pytanie o granice między kreacją a faktografią, między fikcją a prawdą. – Ta granica w tekstach autobiograficznych jest płynna. Mimo to mamy wgląd w świadomość indywidualną. To, że autor kreuje swoją tożsamość w autobiografii, nie zmienia faktu, że poprzez ten tekst i to wykreowane “ja” możemy zapoznać się z pewnymi ideałami społecznymi, aspiracjami, systemem wartości i systemem odniesień jednostkowych i grupowych – zauważa Joanna Lisek. – Często w tych tekstach możemy usłyszeć przekazy dotyczące rzeczywistości, których próżno szukać w dokumentach historycznych.
Żydowski Uniwersytet Otwarty to interdyscyplinarne zajęcia z kultury żydowskiej, obejmujące wykłady i warsztaty skierowane do wszystkich, którzy zainteresowani są historią i kulturą żydowską i chcieliby pogłębić swoją wiedzę w zakresie filozofii, teatru, literatury czy sztuk wizualnych. Wykłady odbywają się w formule on-line za pośrednictwem platformy ZOOM w środy w godzinach 17.30-20.30. Więcej informacji: http://jidyszland.pl/pl/zuo/
“W jidysz potrafię myśleć, ale nie potrafię mówić” – stwierdził Włodek Goldkorn, autor książki “Osioł Mesjasza” podczas spotkania autorskiego online prowadzonego w naszych mediach społecznościowych 17 lutego przez Karolinę Szymaniak.
“‘Osioł…’ to książka o Twojej emigracji do Izraela, o polityce, o miłości do hebrajskiego. Ale też o innych językach. O językach władzy” – zauważyła Karolina Szymaniak.
Włodek Goldkorn wyjaśnia, że jest to książka o miłości, o miłości do Izraela, “co może się wydawać dziwne, bo bardzo krytykuję Izrael w tej książce”. Jest to opowieść o pozycji człowieka wobec zła, “bo zło jest tematem literacko ważnym”.
“Moja miłość do Izraela, to miłość do języka. Być w domu to być w języku. Język jest domem” – mówi Goldkorn.
Zdaniem pisarza istnieje problem tożsamości, który rozwiązuje się w ten sposób, że wszyscy mamy wiele różnych tożsamości. Druga sprawa to sprawa ojczyzny. W jaki sposób nowoczesność określa, czym jest ojczyzna, szczególnie w sytuacjach niepewnych – i tu pisarz wymienia Lwów, czy Wilno. “Sytuacje niepewne to też np. sytuacja we Włoszech, gdy te zostały zjednoczone” – zauważa. “Włoski jest językiem, w którym tworzę. Nie wiem, co to ojczyzna, ale wiem, co to być w domu – to czuć się dobrze w języku. Czuję się w jidysz zupełnie w domu – potrafię czytać, tłumaczyć, chociaż jak otwieram usta to robię mnóstwo błędów. Jidysz jest moim językiem serca”.
Matka Goldkorna mówiła w jidysz ze względu na ojca. To był jego pierwszy język. On po polsku pisał bardzo dobrze, ale kiedy mówił, to słychać było, że jego pierwszym językiem jest jidysz. Ukochanym językiem matki był natomiast polski.
“Lubiłem od dziecka tłumaczyć wiersze z jidysz na polski” – zapewnia Włodek Goldkorn.
“Pamięć jest dla mnie ważna, ale nie po to, by płakać nad grobami, a dlatego że myślę o moich wnukach – chcę by żyły w lepszym świecie. Dlatego tak zależy mi na pamięci. Dlatego się nią zajmuję” – mówi.
Ruszyła rekrutacja na kolejny semestr zajęć Żydowskiego Uniwersytetu Otwartego! Za pośrednictwem platformy ZOOM słuchacze i słuchaczki spędzą cały semestr na cotygodniowych wykładach poświęconych historii i kulturze Żydów aszkenazyjskich.
Tym razem przewodnim tematem zajęć będą ŻYDOWSKIE (AUTO)BIOGRAFIE. W ramach wykładów i seminariów badacze i badaczki literatury, kultury i historii Żydów oddadzą głos jednostkom, by przez pryzmat historii osobistych pokazać historię zbiorowości, zilustrować ją poprzez osobisty punkt widzenia, a także mniej lub bardziej znanym opowieściom nadać imię i zobaczyć ich twarz.
Wśród wykładowców znajdą się badacze i badaczki z ośrodków akademickich całej Polski, m.in.: Joanna Lisek, Joanna Ostrowska, Kamil Kijek, Karolina Szymaniak, Joanna Nalewajko-Kulikov i inni! O społeczności polskich i europejskich Żydów opowiedzą, przedstawiając je na przykładzie pism biograficznych i autobiograficznych pisarzy, poetek, działaczy społecznych, polityczek oraz dziennikarzy zarówno w perspektywie historycznej, jak i w odniesieniu do czasów współczesnych.
Wszystkie zajęcia odbędą się w formule on-line na platformie ZOOM w każdą środę w godz. 17.30-20.30
INAUGURACJA SEMESTRU: środa, 24 lutego.
Do udziału w zajęciach zapraszamy wszystkich chętnych bez względu na wiek i wykształcenie.
Fundacja Shalom, od lat działająca na rzecz kultywowania historii i kultury polskich Żydów, w tym roku organizuje po raz pierwszy zimowe seminarium jidysz. Spotkania będą prowadzone online.
Zapisać może się każdy, kto ma opanowane podstawy języka. Zajęcia odbywać się będą w dwóch grupach – średniozaawansowanej i zaawansowanej, przez dwa weekendy: 26-28 lutego oraz 5-7 marca. Na uczestników czekają intensywne zajęcia językowe prowadzone przez Annę Szybę i Karolinę Szymaniak, warsztaty, wykłady oraz projekcje spektakli i sztuki Teatru Żydowskiego.
Fundacja przy projekcie współpracuje z Centrum Kultury Jidysz Teatru Żydowskiego. Obie instytucje wspólnie organizują Międzynarodowe Letnie Seminaria Języka i Kultury Jidysz od 18 lat. W ubiegłym roku po raz pierwszy taki kurs odbył się zdalnie przez platformę ZOOM. Wzięła w nim udział rekordowa liczba prawie 100 osób. To zainspirowało organizatorów do rozwinięcia projektu i zaproponowania intensywnej nauki jidysz również zimą.
– Idea zorganizowania całego letniego projektu online z początku wydawała się nam karkołomna, szybko przekonałyśmy się jednak, że to ogromna szansa dla tych, których normalnie nie byłoby stać na przyjazd do Warszawy z drugiego końca świata – zapewnia Natalia Chmielarz, koordynatorka projektu. – Myślę też, że mimo wirtualnego dystansu udało nam się wraz ze wspaniałymi prowadzącymi i uczestnikami stworzyć atmosferę nauki, wymiany myśli i po prostu dobrej zabawy. Na pewno nie zapomnę zapalania szabasowych świec na Zoomie!
O zimowej edycji seminarium koordynatorki – Natalia Chmielarz i Michalina Jadczak – oraz lektorka Karolina Szymaniak – myślały już w lipcu 2020, na fali twórczego entuzjazmu i radości z sukcesu projektu. – Stwierdziłyśmy, że weekendowy kurs jidysz w domowym zaciszu, przy rozgrzewającej zimowej herbacie to idealne połączenie, które znakomicie wypełnia lukę między kolejnymi kursami letnimi – wyjaśnia Natalia Chmielarz.
– Warto uczyć się jidysz, by móc odkrywać bogatą historię Żydów z Europy Środkowej i Wschodniej – mówi lektorka Anna Szyba. – Dzięki temu możemy stać na straży tak ważnego języka, ratować dziedzictwo Żydów, którzy nie mogą tego zrobić sami. Dzięki temu można też rozumieć jidyszowe dialogi w “Shtislu”, “Unorthodox” i “Królu” bez korzystania z internetowego translatora, który, niestety, wielokrotnie może nas wprowadzić w błąd.
W trakcie zimowego seminarium studenci mogą zapisać się na warsztaty czytania rękopisów, zdobyć wiedzę o jidyszowej prasie, wysłuchać wykładów o balach purimowych, Sanatorium Medema, filmie “Mir kumen on” Aleksandra Forda czy Zakopanem w literaturze jidysz.
Założona przez Gołdę Tencer Fundacja Shalom od 1987 r. upamiętnia polskich Żydów i ich kulturę, organizując kursy jidysz, wykłady, warsztaty, konkursy edukacyjne, spektakle teatralne i telewizyjne, wystawy i festiwale oraz prowadząc działalność wydawniczą.
Hebrajski, grupy 1 i 4 – Koniec semestru zimowego 10 lutego, przerwa międzysemestralna potrwa od 11 lutego do 16 lutego, a semestr wiosenny rozpocznie się 17 lutego i potrwa do 2 czerwca 2021.
Hebrajski grupy 2 i 3 – Koniec semestru 25 stycznia, przerwa międzysemestralna potrwa od 25 stycznia do 14 lutego, a semestr wiosenny rozpocznie się 15 lutego i potrwa do 7 czerwca 2021.
Jidysz grupa 1 – Koniec semestru 26 stycznia, przerwa międzysemestralna potrwa od 27 stycznia do 22 lutego, a semestr wiosenny rozpocznie się 23 lutegoi potrwa do 1 czerwca 2021.
Jidysz grupa 2 – Koniec semestru 2 lutego, przerwa międzysemestralna potrwa od 3 lutego do 22 lutego, a semestr wiosenny rozpocznie się 23 lutego i potrwa do 8 czerwca 2021.
Jidysz grupa 3 – Koniec semestru 4 lutego, przerwa międzysemestralna potrwa od 5 lutego do 24 lutego, a semestr wiosenny rozpocznie się 25 lutegoi potrwa do 10 czerwca 2021.
Jidysz z Agatą – Koniec semestru 1 lutego, przerwa międzysemestralna potrwa od 2 lutego do 21 lutego, a semestr wiosenny rozpocznie się 22 lutego i potrwa do 14 czerwca 2021.
Semestr odbędzie się w trybie online.
Uprzejmie prosimy o dokonywanie wpłat za naukę w semestrze letnim na poniższe dane oraz przesyłanie elektronicznego potwierdzenia dokonania wpłaty na adres mailowy CKJ – ckj@jidysz.org.pl. Wpłata wraz z potwierdzeniem jest warunkiem uczestnictwa w zajęciach.
Teatr Żydowski, ul. Senatorska 35, 00-099 Warszawa
nr konta: 60 1240 6292 1111 0010 4807 3364
Z dopiskiem: opłata za semestr letni lektoratu jidysz/hebrajskiego
Słuchacze Uniwersytetu Trzeciego Wieku Teatru Żydowskiego-Centrum Kultury Jidysz wraz z uczniami Szkoły Podstawowej z Oddziałami Integracyjnymi nr 343 im. Matki Teresy z Kalkuty w Warszawie przez kilka miesięcy pracowali nad “Bajką o Józefie, guziku i pawiu”. Efekty – animacja oraz słuchowisko – można podziwiać na YouTube. Płyty z nagraniami trafią m. in. do dziecięcych oddziałów szpitalnych, domów dziecka oraz specjalistycznych zakładów opiekuńczych.
Bajka to wspólny projekt dwójki pedagogów – Katarzyny Batarowskiej kierującej UTW i Pawła Kocemby, nauczyciela ze SP 343. To już kolejny międzypokoleniowy projekt, jaki wspólnie realizują.
Seniorzy w ramach UTW założyli Teatrzyk Lalkowy Simche. Sami przygotują rekwizyty, robią dekoracje, tworząc przestrzeń do realizacji swoich pasji. Gdy prezentują wiersz “Na straganie” Jana Brzechwy, na scenę wchodzą własnoręcznie wykonane z ekologicznych materiałów warzywa – koper, szczypior, kalarepka, groszek, cebula i inne. Tymi wyjątkowymi kukiełkami zachwycają się widzowie w różnym wieku. Zwłaszcza, że spektakle Simche cieszą się ogromną popularnością, nie tylko wśród słuchaczy Uniwersytetów Trzeciego Wieku. Grupa często jeździła ze swoim repertuarem do szkół i przedszkoli, gdzie prezentowała kolejne przedstawiania oraz przeprowadzała warsztaty tworzenia i animowania lalek, spotkania młodzieży z doświadczonymi i interesującymi ludźmi – jak choćby filmowe spotkanie uczniów szkół średnich z reżyserem Andrzejem Krakowskim czy z niepełnosprawnymi aktorami teatru ON.
W 2018 roku słuchacze UTW razem z młodzieżą realizowali projekt Zichrojnes, dotyczący pamięci o dawnej Warszawie, wspomnień związanych z miejscami w stolicy – tymi znanymi wszystkim i tymi, które mają wyjątkowe znaczenie tylko dla niektórych. Uczniowie warszawskich szkół – LO nr LXII im. Fredry oraz Technikum Kinematograficzno-Komputerowe im. K. Kieślowskiego – przeprowadzali wywiady ze starszymi osobami, zrobili film oraz wspólnie z seniorami przygotowali mapę miasta z zaznaczonymi istotnymi dla projektu punktami. W ramach działań międzypokoleniowych w 2018 r. członkowie grupy Simche przygotowali wspólnie z uczniami Szkoły Podstawowej z Oddziałami Integracyjnymi nr 343 im. Matki Teresy z Kalkuty w Warszawie spektakl „Z Zemsty… Między pokoleniami”, wystawiany zarówno w szkole, jak i na deskach Teatru Żydowskiego. Dzieci zagrały w nim razem z seniorami, co stanowiło wyzwanie, ale jednocześnie pomost dla własnego zrozumienia.
W 2020 roku spotkania w ramach projektu odbywały się w formule zdalnej. Uczestnicy widzieli się na ekranach komputerów, prowadzili próby, nagrywali swoje kwestie. Pracowali tak od października do grudnia, a teraz zaprezentowali gotową bajkę – animację, piękne ilustracje oraz nagraną przez siebie muzykę.
– Projekt ten powstał z potrzeby chwili. We wrześniu 2019 roku zrodził się pomysł na międzypokoleniowy spektakl oparty na historii guzika doktora PajChiWo z opowieści o Panu Kleksie Jana Brzechwy. Rozdzieliliśmy role, rozpoczęliśmy próby, powstały pierwsze kostiumy i pomysł na scenografię, mieliśmy już umówione terminy na występy w kilku domach kultury. W marcu 2020, przez pandemię, trzeba było zawiesić prace. Wiosną rozpoczęłam pisanie bajki o Józefie, guziku, później pojawił się też paw. Ze względu na okoliczności nie było możliwości przeprowadzania spotkań stacjonarnych, stąd też pomysł na bajkę czytaną. Spotykaliśmy się poprzez meet, zoom i Facebook, dogrywaliśmy szczegóły, tworzyliśmy nagrania, mieliśmy nawet warsztaty muzyczne online. Dzięki naszym niezwykle utalentowanym słuchaczkom z UTW do filmu powstały wspaniałe ilustracje, znakomicie uzupełniające treść bajki. Pracujący z nami muzycy stworzyli jedyną i niepowtarzalną, nagraną specjalnie dla tego projektu, ścieżkę dźwiękową. Później przyszedł czas na najżmudniejszą pracę – montaż, którego uczyłam się właśnie przy bajce o Józefie, guziku i pawiu – mówi Katarzyna Batarowska.
– Największym wyzwaniem było dla nas porzucenie planów, scenariusza – jednym słowem całkowita zmiana, spowodowana pandemią. Nasze plany zostały przekreślone. Szybko jednak okazało się, że „nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło”. Uczestnicy projektu zaakceptowali zmiany, a nowe spojrzenie i wyznaczenie celu stało się drogowskazem. W ten sposób powstało małe dzieło, które znów łączy i pokazuje, że razem, wspólnymi siłami można wiele osiągnąć. Współpraca międzypokoleniowa kolejny raz wydała dobre owoce i wierzymy, że nasze nagranie sprawi wiele radości dzieciom, szczególnie tym, które są teraz w trudnej sytuacji – zaznacza Paweł Kocemba.
– Podobała mi się sprawna praca, poza tym to było interesujące doświadczenie, gdyż nigdy wcześniej nie nagrywałam słuchowiska, nie spodziewałam się też, że będzie to taka frajda. Zaskoczył mnie też efekt końcowy: muzyka, nasze głosy, ilustracje zebrane razem mnie zachwyciły – zapewnia Barbara Himmel, słuchaczka UTW.
Bajkę o Józefie, guziku i pawiu można obejrzeć tutaj:
Kilkadziesiąt osób – słuchaczy UTW, ŻUO, lektoratów – spotkało się dziś (15 grudnia) na naszym ZOOM-ie, by złożyć sobie życzenia oraz wspólnie zaśpiewać chanukowe piosenki.
Chanukę świętowaliśmy przez cały dzień. Najpierw wysłuchaliśmy wykładu Moniki Krajewskiej, która przybliżyła nam świąteczne zwyczaje.
Następnie spotkaliśmy się wszyscy na żywo na ZOOM-ie. Hanna Pałuba, wicedyrektor Teatru Żydowskiego, złożyła życzenia słuchaczom w imieniu swoim i Dyrektor Gołdy Tencer. – Cieszę się, że mogę Państwa zobaczyć chociaż tak. Tęsknię do naszych spotkań na Andersa. Kolejną Chanukę spędzimy w CKJ, pogramy w klubie, zjemy latkes i pączki – zapewniała. – Życzę Państwu, by święta to był dobry czas, radosny, rodzinny. Dziękuję, że jesteście z nami, chcecie łączyć się przez Internet, chcecie oglądać te nagrania, które dla was przygotowujemy.
Wspólnie z Anną Riveiro zaśpiewaliśmy chanukowe piosenki, doskonale się przy tym bawiąc. Tak, jak na lekcji tanga, którą poprowadzili dla nas Sylwia Najah i Marcin Adamczyk.
Wszystkim Państwu życzymy spełnienia świątecznych marzeń oraz szybkiego spotkania na żywo w Centrum Kultury Jidysz!
Projekt współfinansowany przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji
Uwaga! Podajemy informację o terminach przerwy świątecznej dla poszczególnych grup:
Jidysz gr 1 – przerwa od 23.12 do 4.01 – semestr potrwa do 26 stycznia 2021 Jidysz gr 2 – przerwa od 23.12 do 4.01 – semestr potrwa do 26 stycznia 2021 Jidysz gr 3 – przerwa od 24.12 do 6.01 – semestr potrwa do 4 lutego 2021 Jidysz z Agatą – przerwa od 24.12 do 3.01 – semestr potrwa do 25 stycznia 2021
Hebrajski gr 2 i 3 – przerwa od 24.12 do 3.01 – semestr potrwa do 25 stycznia 2021 Hebrajski gr 1 i 4 – przerwa od 24.12 do 5.01 – semestr potrwa do 17 lutego 2021
Ostatni przedświąteczny wykład ŻUO odbędzie się w najbliższą środę, 16 grudnia. Następne spotkanie odbędzie się w środę 13 stycznia.
Jak co roku CKJ organizuje objazd naukowy śladami żydowskich zabytków w Polsce. W tym roku – z wiadomych przyczyn – odbywa się on w formule online.
Nasze wyprawy (nawet wirtualne) są najlepszym sposobem poznawania historii Żydów, ich dziedzictwa kulturowego oraz zabytków. Co roku staramy się zwiedzić inny region kraju i dotrzeć do miejsc mniej uczęszczanych. Nasze podróże to wspólne przedsięwzięcie wszystkich uczestników, każdy z nas – przygotowując referaty – jest więc po części odpowiedzialny za program, poziom merytoryczny, a także atmosferę nauki, pasji poznawania i odkrywania, dobry nastrój we wspaniałym towarzystwie.
Tym razem 11 grudnia “odwiedziliśmy” Górny Śląsk i Słowację. Referaty dotyczyły Śląska, chasydyzmu, cmentarzy żydowskich oraz ciekawych informacji o poszczególnych miejscowościach.
– Staramy się odwiedzać małe miejscowości, gdzie trudno jest dojechać, gdzie zawsze jest nam nie po drodze. Wychodzimy z założenie, że wielkie miasta można łatwiej zobaczyć samemu – mówiła Regina Gromacka, nasza przewodniczka.
Na terenie Śląska i Zagłębia aż do drugiej wojny światowej mieszkali zliberalizowani Żydzi niemieccy. Holokaust położył kres żydowskiemu życiu i kulturze na tych terenach. Na Śląsku zachowało się ponad 60 cmentarzy żydowskich, z czego na 43 wciąż znajdują się macewy. W regionie jest też 17 synagog, które najczęściej nie pełnią już funkcji religijnych.
Objazd zaczęliśmy od Krzepic. Na cmentarzu zachowało się kilkaset macew wykonanych z żeliwa. To dlatego że jeden z miejscowych Żydów był właścicielem huty, gdzie kuto nagrobki. W mieście zachowały się też ruiny XIX-wiecznej synagogi. W Lublińcu zobaczyliśmy cmentarz żydowski oraz muzeum poświęcone Edycie Stein. W miejscowości Wielowieś k. Gliwic widzieliśmy kamienne macewy, a wśród nich 4 pomniki przyrody – wielosetletnie dęby.
W Gliwicach – dzięki Monice Ćwiklińskiej – obejrzeliśmy Zamek Piastowski, który nigdy zamkiem nie był, a zazwyczaj pełnił funkcję więzienia. Żydzi mieszkali tu już w średniowieczu. W 1863 r. urodził się tutaj Oscar Troplowitz, twórca kremu Nivea oraz pasty do zębów w tubce.
Spędziliśmy też trochę czasu w Zabrzu oraz Bytomiu, gdzie kiedyś znajdowała się synagoga w stylu mauretańskim, podpalona w 1938 r.
W Czeladzi na cmentarzu zachowało się ponad 3 tys. nagrobków, na których napisy sporządzono w kilku językach – hebrajskim, jidysz, polskim, niemieckim, esperanto.
Wszystkie miejsca oglądaliśmy na ekranach naszych komputerów, ale czekamy na spotkanie z żydowską historią Górnego Śląska na żywo!
“Kobiety mają większą wrażliwość i pewnie dlatego więcej ich bierze udział w warsztatach kuchni wegańskiej” – mówił Michał Lachur podczas warsztatów kulinarnych, które odbywały się tym razem zdalnie.
Znawca kuchni, mistrz wege-patelni, prowadził dla nas kolejne zajęcia, a my gotowałyśmy i gotowaliśmy razem z nim, chociaż w swoich domach. 13 i 27 listopada odkryliśmy m.in. smaki Fani Lewando, a w naszych kuchniach pojawia się cymes śliwkowy, chlebek migdałowy oraz marchewkowe latkes. Mieliśmy też okazję przygotować szlajmzupe, czyli tradycyjny krupnik żydowski w wersji wegańskiej oraz sałatkę z kiszonymi ogórkami, czarnymi oliwkami i majonezem roślinnym.
Pycha!
Projekt współfinansowany przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji
