“Hebrajskie życie literackie w międzywojennej Polsce” to książka, o której rozmawiały autorka Magda Sara Szwabowicz, Shoshana Ronen i Alina Molisak podczas spotkania online zorganizowanego 17 maja przez CKJ.
W książce mamy do czynienia z szerokim tłem historycznym. Autorka omawia ważne środowiska, ich ewolucję, sposób funkcjonowania czasopism oraz wydawnictw. Zwraca uwagę na aktorów przestrzeni hebrajskiej oraz na ważny aspekty krytyki – dyskusje dotyczące twórczości żydowskiej w diasporze.
To, co zostaje utrwalone w mowie, staje się częścią narracji. Podczas jednej z kwerend w bibliotece Uniwersytetu Telawiwskiego Magda Sara Szwabowicz odnalazła kilka prac naukowych, które powstały w ramach seminarium “Zmierzchające centrum literackie”. Z drugiej strony, jeden z twórców pod koniec lat 30. XX wieku pisał o “ożywieniu” hebrajskiej sceny literackiej w Polsce. Autorka musiała zdecydować, czy mowa jest o schyłku, czy też nie. Z taką decyzją zmierzą się też czytelnicy.
Kolebką literatury nowohebrajskiej jest Europa i jej różne strony. Literatura ta powstała dzięki haskali, była napędzana odrodzeniem narodowym, związanym z ruchem syjonistycznym. Jednym z ośrodków tej literatury była Odessa. Oprócz niej równie ważnym ośrodkiem była Warszawa. Literatura hebrajska rozwijała się też w wielu innych miastach. Londyn, Berlin, Lwów, Homel, Wiedeń, Moskwa – tam powstawały hebrajskie wydawnictwa, były wydawane periodyki.
Warszawa, Lwów, Kraków i Wilno – to miejscowości, które pojawiają się w tej pracy. To tam znajdowało się najbardziej widoczne, funkcjonalne życie literackie – wydawnictwa, pisarze, drukarnie i grupa czytelników. Jakie pojawiały się różnice między tymi miejscowościami? Głównie mentalnościowe, kulturowe, językowe, które wynikały z różnych modeli kultury żydowskiej wytwarzanych w różnych zaborach. W Krakowie wydawano najmniej czasopism literackich, pojawiało się najmniej publikacji hebrajskojęzycznych. Społeczność Żydów krakowskich uznawana była za mocną zasymilowaną. Tam dobrze funkcjonowała literatura polsko-żydowska. Lwów to natomiast dziedzictwo wielokulturowości, kładące nacisk na współpracę Polaków i Żydów.
Co stanowiło motywację pisarzy hebrajskich? Utrzymanie tradycji. Młode pokolenie czuło się spadkobiercą i czuło odpowiedzialność za stan kultury i literatury hebrajskiej. Pojawiała się też motywacja ideologiczna – poczucie odpowiedzialności narodowej. Diaspora miała przygotować młodych Żydów do emigracji do państwa żydowskiego, a hebrajski był narzędziem, które miało pomóc w adaptacji na nowym gruncie.
Większość publicystów pracowała bez honorariów, a nawet przeznaczała na działalność swoje własne środki.
Nagranie spotkania: https://www.facebook.com/centrumkulturyjidysz/videos/480379323288478
Projekt współfinansowany przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji