Ostatnie dni wakacji były dla nas bardzo intensywne. Codziennie gościliśmy Was na Andersa 15 na organizowanych przez nas wydarzeniach w ramach Festiwalu Singera.
22 sierpnia – Dzień Otwarty CKJ
Zaczęliśmy od warsztatów dla dzieci. Dominika Ludwig i Karo Wegner opowiedziały uczestnikom o grach dzieci żydowskich. Nowa wiedza i duża dawka dobrej zabawy to znakomite połączenie!
Karolina Szymaniak zaprosiła na pokazową lekcję jidysz w naszym Centrum. Lektorka opowiedziała uczestnikom o historii jidysz, o współczesnych centrach jego rozwoju oraz uczyła podstaw słownictwa. Chcecie wiedzieć więcej na temat jidysz? A może chcecie mówić w tym języku? Zapraszamy na lektoraty do CKJ!
W naszym Centrum uczymy się też hebrajskiego. Regina Gromacka mówiła uczestnikom pokazowej lekcji o podstawach tego języka. A wy, znacie już najważniejsze zwroty po hebrajsku? Jeśli nie, to zapraszamy do nas!
Następnie odbył się warsztat wyszywania makatek prowadzony przez Ulę Mierzwę i Monikę Piterę. Próbowaliśmy swoich sił w kolejnej dziedzinie artystycznej. Uczestniczki i uczestnicy wyszywali wybrane przez siebie jidyszowe napisy. Wszystkie były piękne!
Literatura to ważny element działalności CKJ. W ramach Dnia Otwartego zaprosiliśmy Was na warsztat twórczego pisania z Grzegorzem Uzdańskim. Uczestnicy pracowali nad tekstami Tuwima i Ginczanki. Dyskutowali o nich, porównywali oraz próbowali sami coś napisać…
Na zakończenie dnia Piotr Hummel z zaprzyjaźnionego Muzeum Kamienicy poprowadził spacer “O mieszkankach i mieszkańcach Krochmalnej”.
“Krochmalna jako zagłębie domów modlitwy, chederów, drobnych zakładów rzemieślniczych, sklepów i ulicznego handlu świetnie służyła do opowieści o najpowszechniejszych doświadczeniach większości Żydów i Żydówek niegdysiejszej Warszawy. Przeszliśmy śladem żydowskich bazarów, warsztatów, sklepów i fabryczek. Opowiedzieliśmy historię żydowskich ulicznych handlarzy, właścicieli sklepów z galanterią metalową, straganiarzy z warszawskich targowisk i robotników wolskich fabryk, wśród nich działaczy PPS oraz Bundu. Punktami węzłowymi wędrówki były przedwojenne bazary i hale targowe, Plac Grzybowski z ulicą Bagno stanowiące zagłębie sklepów metalowych, nieistniejący Gościnny Dwór oraz targ za Żelazną Bramą, czy Hale Mirowskie. Zajrzeliśmy też w podwórka dziewiętnastowiecznych czynszówek, gdzie ogniskowało się życie sąsiedzkie i odtworzymy bieg ulicy Krochmalnej, dzisiaj w dużej mierze wytartej z mapy Warszawy”.
23 sierpnia – Dzień Otwarty UTW
Zaczęliśmy Dzień Otwarty Uniwersytetu Trzeciego Wieku warsztatami mozaiki izraelskiej prowadzonymi przez Monikę Krajewską. Najpierw uczestnicy obejrzeli przykłady takich prac, a prowadząca wyjaśniła ich znaczenie i historię. Następnie wszyscy próbowali stworzyć własne mozaiki.
Nasz Uniwersytet ma wiele do zaoferowania słuchaczom. W czasie Dnia Otwartego odbyły się u nas warsztaty pantomimy prowadzone przez Ryszarda Kluge, warsztaty malarskie prowadzone przez Annę Marię Czubaczyńską oraz warsztaty pieśni sefardyjskich prowadzone przez Annę Riveiro. Poszło nam świetnie!
23 sierpnia – spotkanie z członkiniami Stowarzyszenia Dzieci Holocaustu
Działalność Stowarzyszenia Dzieci Holocaustu stała się przełomem w mówieniu o Zagładzie. Cyfrowe archiwum wspomnień członków Stowarzyszenia udostępniono na stronie zapispamieci.pl. W CKJ odbyło się spotkanie z członkiniami tej organizacji, prowadzone przez Remigiusza Grzelę.
– Gdy dowiedziałam się o swoim pochodzeniu, było to dla mnie szokiem. Miałam ogromną potrzebę podzielenia się tym z kimś. Opowiadałam, opowiadałam, opowiadałam. Jednak dla moich rozmówców nie było to takie przeżycie, jak dla mnie. Potem byłam zapraszana do szkół, zaczęłam rozmawiać z młodzieżą – mówiła Joanna Sobolewska-Pyz, była przewodnicząca Stowarzyszenia.
– Wszystko zaczęło się na przełomie lat 90. Wcześniej to był temat tabu, osoby mające pochodzenie, wstydziły się do tego przyznać. Osoby o takiej historii, jak nasza, spotkały się w Stowarzyszeniu i zaczęły dzielić się ze sobą swoimi historiami. Okazało się, że często mamy podobne losy. Uznaliśmy, że wszystko to trzeba powtórzyć młodym osobom, uczniom. W moim wypadku przełamanie się było bardzo trudne. Uświadomiłam sobie, że to ważne, by nasze narracje przebiły się przez masę historii, które fałszują historię tamtego okresu – wyznała Aleksandra Leliwa-Kopystyńska.
Opracowaniem wspomnień członków Stowarzyszenia zajęła się Anna Kołacińska-Gałązka. – Świat zmienia się w takim tempie, że drukowana książka nie wystarcza. Internet daje możliwość dotarcia do ludzi na końcu świata. Doszliśmy do wniosku, że trzeba poszerzyć dotychczasową pracę i szukać relacji mówionych, opowiedzianych też komuś innemu, w innych publikacjach. Potem zaczęliśmy szukać relacji nagranych – mówiła Anna Kołacińska-Gałązka.
Fragmenty wspomnień w czasie spotkania odczytali aktorzy Alina Świdowska i Tomasz Kocuj.
24 sierpnia – spotkanie z Sylwią Zientek
Artystki, które emancypowały się jako kobiety, jeździły do Paryża, gdzie miały szanse się rozwijać – to bohaterki książki “Polski na Montparnassie”. Jej autorka, Sylwia Zientek, gościła w CKJ.
Opowiadała o pracy nad publikacją i o życiorysach, które dzięki niej odkryjemy. Spotkanie prowadził Remigiusz Grzela, a fragmenty książki dotyczące Meli Muter przeczytała Ernestyna Winnicka.
– Mela Muter była malarką, którą znałam od dawna. Ekspresja jej prac sprawia, że czuć żar, intensywność twórczości. To była ognista osoba, poszukująca wrażeń i intensywności w życiu. Urodziła się na Lesznie. Jej rodzice wspierali biedne rodziny żydowskie, co ona potem kontynuowała. Była wyczulona na biedę i cierpienie, sympatyzowała z ruchami socjalistycznymi – opowiadała Sylwia Zientek.
Niektóre polskie artystki tworzące we Francji wybierały inną drogę. Alicja Halicka krytykowała inne kobiety – niektóre dość ostro – wybierając świat mężczyzn. Sama swoją twórczość ukrywała przed mężem, z którym – mimo pochodzenia – wzięła ślub chrześcijański, wcześniej przyjmując chrzest.
Chrzest przyjęła też Mela Muter (jej ojcem chrzestnym był Władysław Reymont).
Jak tłumaczyć taki krok?
– To trudny i skomplikowany temat. Masowa emigracja żydowska na początku XIX wieku była fenomenem. Tych ludzi były setki. W Polsce kobiety nie mogły rozwijać swoich talentów, nie mogły się kształcić. Każda z nich wiedziała, że jeśli chce cokolwiek osiągnąć i konkurować z mężczyznami, musi wyjechać. Udawały się do Wiednia, Monachium oraz Paryża. Tam mogły funkcjonować w świecie artystycznym. Mela Muter na konwersję nie mogła sobie pozwolić, póki żył jej ojciec. Zafascynowała się postacią Matki Boskiej. To doprowadziło w końcu do chrztu – wyjaśniała Sylwia Zientek.
Więcej informacji o fascynujących biografiach artystek znajduje się w książce, której lekturę polecamy!
25 sierpnia – warsztaty piosenki
CKJ nie może istnieć bez śpiewu w jidysz! Warsztaty piosenki jidysz z Teresą Wrońską to prawdziwa uczta. Prowadząca opowiadała fascynujące historie, wyjaśniała pochodzenie i znaczenie poszczególnych utworów i uczyła śpiewać w jidysz nawet – a może szczególnie – tych, którzy tego języka nie znają.
26 sierpnia – sesja naukowa
Żydowskie szkoły, edukacja, kształtowanie inteligencji żydowskiej – to tematyka sesji naukowej, która odbyła się w Centrum Kultury Jidysz. Wśród prelegentek Bella Szwarcman-Czarnota, Anna Szyba, Agnieszka Witkowska-Krych, Lidia Zessin-Jurek, Helena Datner, Martyna Płatek.
Uczestniczki mówiły o szkołach świeckich, porównując ich funkcjonowanie ze szkołami religijnymi.
Bella Szwarcman-Czarnota przedstawiła działalność Żydowskiego Seminarium Nauczycielskiego oraz Żydowskiego Instytutu Muzycznego. Anna Szyba opowiedziała o szkołach CISZO.
– Żydowscy nauczyciele krążyli po Europie. Proces kształtowania się inteligencji żydowskiej zaczął się w Imperium Rosyjskim. Oni byli otwarci na nowe prądy – tak na pytanie o szkoły daltońskie odpowiadała Bella Szwarcman-Czarnota. – Szkoły daltońskie to szkoły niepubliczne, drogie. Przed wojną uczenie się w nich wymagało takich samych nakładów jak nauka w zwykłej szkole.
Główne filary daltońskiego systemu nauczania to wolność, samodzielność, współpraca i refleksja.
– Nawet z najmłodszymi dziećmi można dyskutować na różne tematy, wychodząc od zagadnienia, które ich interesuje – uzupełniła Anna Szyba.
Agnieszka Witkowska-Krych mówiła o gettowych świetlicach dla dzieci uchodźców i przesiedleńców. – Sytuacja sierot i pół-sierot w getcie warszawskim była najgorsza. Jak można było im pomóc? Należało zapewnić im ubranie, buty, ciepłe pomieszczenie, ręczniki, mydło. Walka o dziecko potrzebujące w getcie warszawskim toczyła się na wielu frontach.
Lidia Zessin-Jurek przybliżyła sytuację żydowskich uchodźców w kontekście szkoły dwudziestolecia międzywojennego. Co decydowało o tym, że Żydzi udawali się na uchodźtwo i przeżywali wojnę? Pieniądze, kontakty, posiadanie dzieci na tyle dużych, by mogły chodzić.
27 sierpnia – wykład Joanny Degler (Lisek)
Chava Rosenfarb (1923 – 2011) była najmłodszą uczestniczką spotkań w salonie literackim, jaki działał w łódzkim getcie. W sierpniu 1944 r. Niemcy zaczęli likwidować getto. Rodzina Rosenfarbów ukryła się z większą grupą. Niestety, Niemcy odkryli ich kryjówkę, a rodzinę odesłali na stację Radegast. Stamtąd Chava trafiła do Auschwitz-Birkenau. Z getta zabrała tylko swoje teksty. Nic więcej nie posiadała.
W 1947 r. Chava zaczęła publikować – poezję, dziennik z 1945 r., zapiski z Bergen-Belsen.
O życiu i twórczości pisarki oraz przekładzie jej utworów na język polski mówiła prof. Joanna Degler (Lisek). To jedno ze spotkań Klubu Miłośników Kultury Żydowskiej, jakie odbyło się w CKJ w ramach Festiwalu Warszawa Singera.
28 sierpnia – spotkanie z Joanną Rudniańską
Autorka “Snów o Hiroszimie”, “Bajki o wojnie” czy książki “Mój tata z obcej planety” – Joanna Rudniańska – gościła w CKJ. Spotkanie prowadziła Justyna Sobolewska.
28 sierpnia – koncert Sławy Przybylskiej i Janusza Tylmana
29 sierpnia – spotkanie organizacji żydowskich
Na zaproszenie Fundacji Shalom do Warszawy przyjechali przedstawiciele organizacji żydowskich oraz zajmujących się kulturą i historią żydowską. W CKJ spotkali się m.in. reprezentanci Teatru Żydowskiego, Ambasady Izraela, AJC, B’nai B’rith, Centrum Badań Kultury Żydowskiej UŁ, Centrum Edelmana, Centrum Edukacji Obywatelskiej Polska-Izrael, Stowarzyszenia Dzieci Holocaustu, FODŻ, Fundacji Rodziny Nissenbaumów, Fundacji Taubego, GWŻ Warszawa, Hillel Polska, JCC Kraków, JCC Warszawa, Jointu, Muzeum Getta Warszawskiego, Muzeum Polin, Stowarzyszenia Cukunft, Stowarzyszenia Czulent, Stowarzyszenia Ha Koach, Stowarzyszenia Krotochwile, Stowarzyszenia ŻIH, Wydawnictwa Austeria, Żydowskiego Instytutu Historycznego.
Spotkanie odbyło się przy wsparciu: Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, Fundacji Shalom, Gminy wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie, JDC Joint Distribution Committee, Muzeum Getta Warszawskiego, Shapiro Silverberg AJC Central Europe Office, Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny.