Szczególnie poruszające były spotkania z lokalnymi działaczami.
Po Bieczu oprowadził nas Pan Krzysztof Przybyłowicz, działający w Centrum Informacji o Dawnej Gminie Izraelickiej Biecz.
O żydowskiej społeczności Kazimierzy Wielkiej przejmująco opowiadał Pan Tadeusz Kozioł, a historię Żydów z Koszyc przybliżył nam Pan Piotr Mocniak.
Trzymamy mocno kciuki za ich dalsze działania i polecamy wizytę w tych miastach!
Program dofinansowany ze środków Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji
– Kielce – historia społeczności żydowskiej w mieście;
– Kielce – pogrom kielecki i jego upamiętnienie;
– Chęciny – synagoga przy ul. Długiej, dom rabina przy ul. Długiej, kirkut przy ul. Radkowskiej i historia społeczności żydowskiej;
– Pińczów – synagoga-muzeum i historia społeczności żydowskiej w miejscowości;
– Busko-Zdrój – historia społeczności synagoga przy ul. Partyzantów;
– Chmielnik – synagoga, kirkut, mykwa;
– Szydłów – synagoga i historia społeczności żydowskiej;
– Ciekoty – dworek Żeromskiego. O Żeromskim;
– Bodzentyn: kirkut na zboczach Góry Miejskiej oraz historia społeczności żydowskiej;
– Nowa Słupia synagoga przy ul. Radoszów oraz historia społeczności żydowskiej w mieście;
– Opatów – mykwa przy ul. Leszka Czarnego, kirkut przy ul. Kopernika oraz historia społeczności żydowskiej;
– Iwaniska – kirkut poza wioską oraz historia społeczności żydowskiej;
– Ujazd – zamek – historia;
– Klimontów – synagoga i historia społeczności żydowskiej;
– Sandomierz – historia miasta;
– Sandomierz – synagoga, getto, macewy, katedra z obrazem nt. mordu rytualnego i historia społeczności żydowskiej;
– Ożarów – synagoga przy ul. Kochanowskiego, kirkut przy ul. Partyzantów oraz historia społeczności żydowskiej;
– Ćmielów – fabryka porcelany i historia miasteczka;
– Tarłów – ruiny synagogi przy ul. Ostrowieckiej, kirkut, historia społeczności żydowskiej;
– Ciepielów – synagoga przy ul. Źródlanej i historia społeczności żydowskiej;
– Czarnolas i Zwoleń – o Kochanowskim;
– Zwoleń – grób Kochanowskiego i historia miasteczka;
– Czarnolas – dworek Kochanowskiego i historia miasteczka;
– Dęblin – synagoga przy Okólnej i historia społeczności żydowskiej;
– Ryki – kirkut przy ul. Piaskowej oraz historia społeczności żydowskiej;
Koordynatorki projektu: Regina Gromacka, Katarzyna Batarowska.
Program dofinansowany ze środków Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji
– Czeladź – cmentarz
– Będzin k. Katowic – dom modlitwy Mizrachi przetrwał, ponieważ został przerobiony na zwykłą piwnicę i zapomniany. Kolorowe malowidła z początku XX w. przedstawiające Ziemię Świętą, symbole 12 plemion Izraela i znaki zodiaku zostały odkryte dopiero w 2004 r. Od 2008 r. opiekuje się nim Muzeum Zagłębia w Będzinie. Podobny jest dom modlitwy Brama Cukermana. Odkryte tam malowidła dzięki Fundacji Brama Cukermana zostały wpisane do Rejestru Zabytków Województwa Śląskiego oraz odrestaurowane.
– Sosnowiec, Katowice, Mikołów, Żory, Cieszyn, Bielsko-Biała, Żarki – Szlak Kultury Żydowskiej z odbudowaną ze zniszczeń wojennych i ostatnio odnowioną synagogą i cmentarzem na ponad tysiąc macew, Lelów – dom modlitwy, ośrodek chasydyzmu.
Koordynacja objazdu: Natalia Chmielarz, Regina Gromacka.
Program współfinansowany przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji
Lista referatów:
1. Historia ogólna „Świętej Warmii” (i Mazur)
2. Osadnictwo żydowskie w zaborze pruskim – ogólnie z uwzględnieniem Warmii i Mazur
3. Gwara warmińska
4. Nidzica – historia
5. Grunwald – zakon krzyżacki, bitwa pod Grunwaldem
6. Barczewo – historia miasta, synagoga, kirkut
7. Olsztyn – historia miasta, synagoga, domy żydowskie
8. Dobre Miasto – historia miasta, zabytki
9. Jeziorany – historia, kirkut + dom obok remizy?
10. Lidzbark Warmiński – historia miasta, osadnictwo żydowskie
11. Orneta – historia miasta, zabytki
12. Pasłęk – historia miasta, zabytki
13. Kwitajny – przykład wielkiego gospodarstwa (“spichlerz Rzeszy”)
14. Łukta – historia (+ pyszne lody w miejscowej cukierni!)
15. Gietrzwałd – historia i sanktuarium maryjne
16. Olsztynek – historia + skansen
17. Przyroda Warmii i Mazur (bociany w Wilczkowie, Żywkowie itd.)
18. Kapliczki warmińskie
19. Słynne postaci np. Mikołaj Kopernik
20. Sanktuaria i władza Kościoła
21. Odniesienia literackie – „Krzyżacy” Sienkiewicza itd.
22. Mazursko godka i próba jej ochrony
23. Inne – proszę proponować! Może być coś z regionu, literatury, kultury współczesnej lub ogólne referaty nt. stylu synagog, kirkutów itd.
Koordynacja objazdu: Natalia Chmielarz, opieka naukowa: Regina Gromacka.
Program współfinansowany przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji
Objazd zaczęliśmy od Krzepic. Na cmentarzu zachowało się kilkaset macew wykonanych z żeliwa. To dlatego że jeden z miejscowych Żydów był właścicielem huty, gdzie kuto nagrobki. W mieście zachowały się też ruiny XIX-wiecznej synagogi. W Lublińcu zobaczyliśmy cmentarz żydowski oraz muzeum poświęcone Edycie Stein. W miejscowości Wielowieś k. Gliwic widzieliśmy kamienne macewy, a wśród nich 4 pomniki przyrody – wielosetletnie dęby.
W Gliwicach – dzięki Monice Ćwiklińskiej – obejrzeliśmy Zamek Piastowski, który nigdy zamkiem nie był, a zazwyczaj pełnił funkcję więzienia. Żydzi mieszkali tu już w średniowieczu. W 1863 r. urodził się tutaj Oscar Troplowitz, twórca kremu Nivea oraz pasty do zębów w tubce.
Spędziliśmy też trochę czasu w Zabrzu oraz Bytomiu, gdzie kiedyś znajdowała się synagoga w stylu mauretańskim, podpalona w 1938 r.
W Czeladzi na cmentarzu zachowało się ponad 3 tys. nagrobków, na których napisy sporządzono w kilku językach – hebrajskim, jidysz, polskim, niemieckim, esperanto.
Wszystkie miejsca oglądaliśmy na ekranach naszych komputerów, ale czekamy na spotkanie z żydowską historią Górnego Śląska na żywo!
Koordynacja objazdu: Natalia Chmielarz, organizacja: Monika Ćwiklińska, opieka naukowa: Regina Gromacka.
Program współfinansowany przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji
2019
Czechy
2018
Podlasie
2017
Zamość i okolice
2016
Podlasie
Ranek drugiego dnia upłynął nam na zwiedzaniu cmentarza żydowskiego w Legnicy oraz Jawora, gdzie oprócz wspaniałego Kościoła Pokoju znajduje się też średniowieczna synagoga, przemianowana na kaplicę szpitalną pod wezwaniem świętego Wojciecha. Fragmenty IV wiecznej synagogi mogliśmy też obejrzeć w Strzegomiu –budynek w zmienionym kształcie zamieniony został na kościół św. Barbary. Obejrzeliśmy także teren dawnego nazistowskiego obozu koncentracyjnego Gross-Rosen.
Trzeciego dnia spędziliśmy nieco czasu w przepięknej Świdnicy i ruszyliśmy w kierunku Dzierżoniowa, gdzie odnowiona została niedawno jedna z kilku niezniszczonych w trakcie Nocy Kryształowej synagoga, po której oprowadził nas Maciej Kmiecik. Wstąpiliśmy także na dzierżoniowski cmentarz, na którym zachowały się dawne macewy, a także odbywają się pochówki współcześnie. Ten dzień zakończyła krótka wizyta w Kłodzku, gdzie mimo ulewy udało nam się dotrzeć na zamknięty i niewielki cmentarz, a potem zasłużony odpoczynek w Dusznikach Zdrój.
Ostatni dzień naszego objazdu rozpoczęliśmy od ponownej wizyty w Kłodzku i krótkiego spaceru po rynku oraz malowniczym Moście Św. Jana. W poszukiwaniu kolejnej synagogi wyruszyliśmy natomiast do Ziębic, gdzie przy ulicy Wąskiej 11 stoi nieczynny i opuszczony dziś budynek, stworzony w stylu angielskiego neogotyku. W Ziębicach udało nam się znaleźć także oddalony nieco od centrum miasta, położony na pagórku cmentarz żydowski z zachowanymi macewami.
Ostatnim punktem na naszej tegorocznej trasie była Oleśnica, gdzie w budynku dawnej synagogi znajduje się obecnie filia wrocławskiej Parafii Ewangelicko-Augsburskiej oraz zbór Kościoła Zielonoświątkowego. O budynku oraz wiernych opowiadał nam pastor Paweł Cieślar.
Na naszej trasie znalazło się łącznie 14 miejscowości, a historię Żydów zamieszkujących poszczególne miejscowości tradycyjnie już przedstawiali w swoich referatach sami uczestnicy objazdu.
Jeszcze raz dziękujemy wszystkim przedstawicielom instytucji, którzy zgodzili się z nami spotkać w trakcie objazdu oraz umożliwili wstęp do obiektów!
2015
Chmielnik i Szydłów
2014
Podkarpackie
2013
Łódź
2012
Łódź i Świętokrzyskie
